klasean egiteko esperientzia

“Imajina ezazu... ogi xerra, letxuga, tomatea, arrautza egosia eta bokartatxoarekin egindako pintxoari haginka egin eta zati bat ahoan sartu duzula... Uummmm! Hau da hau gosea! Hortz haginak erabiliz, murtxikatzen hasten zara, zenbat zapore... mihiaren gainaldean dituzun dastamen papilak burmuinari etengabe informazioa pasatzen ari zaizkio, pintxoaren jaki bakoitzak duen zaporeei buruzko informazioa. Tomatearena... bokartatxoaren gazia... Eta letxugak zein zapore du? Mikatza agian? Eta arrautzak? Eta ogiak? Murtxikatu ahala, zure mingainaren laguntzaz, listuarekin nahasten duzu pintxo zatia. Aizu! Ondo murtxika ezazu, badakizu-eta, zer esaten duten, janaria ehun bider murtxikatu behar omen dela irentsi aurretik, digestio ona nahi baldin bada! Segi beraz, murtxikatzen eta listuarekin nahasten, beste jaki guztiak, tomatea, bokartatxoa, arrautza eta letxuga, haginekin txikitzen dituzun bitartean, ogi zatia txikitzeaz gain, ahoan deskonposatu beharrean baitzaude, karbohidratoen lehen liseriketa lana egin behar baituzu, hau da, ogiaren karbohidratoak azukre bihurtu. Segi murtxikatzen, gozogazi dago orain zure ahoa, ez al da hala? Lan bikaina egin duzu, boloa ondo-ondo eratuta duzu-eta, beno ba ahoan azken buelta eman eta irentsi egingo duzu. Zure faringearen eta hestegorriaren mugimendu mekanikoak lagunduta, hor doa ahoko boloa pixkanaka, beherantz, urdailerantz. Heldu da boloa urdailera. Urdailaren hormak martxan jarri dira. Urdaila urina isurtzen hasi da, janariak substantzia txikiagotan desegin daitezen eta digestio prozesuak jarrai dezan. Urin hauei esker eta baita urdailaren mugimenduaren eraginez, arrautzaren eta bokartatxoaren proteinak eta baita ogiaren karbohidratoak ere guztiz desegingo dira ahi edo kimu bihurtuz.
Utzi urdailari bere lana betetzen eta sentitu nola egiten duen lan hori.
Urdailak lan hori bete dezan, odol isuri handia behar izaten du, sentitu nola doan gorputzeko odola zure sabelaldera, lan hori erraztera. Orain, zure gorputzeko energia gehiena urdailean duzu, horregatik ez duzu beste ezer egiteko gogo handirik, ia-ia logura sentitzen duzu, baina zure gorputzak lanean darrai, badu eta lana oraindik. Dagoeneko ahia prest dago eta piloroa ireki egin da, badoa, badoa ahia heste meharrera. Gibela, ahia badatorrela ikusita, hasi da behazuna isurtzen eta berehala bat egiten hasi dira ahia eta behazuna. Behazunak, are- urinak eta heste-urinak bat egin dute orain digestio lana amaitzeko. Jandako pintxoaren mantenugai guztiak digerituta dituzu dagoeneko. Heste meharreko odol-hodiak horiek xurgatzen hasi zaizkizu, eta odolak era berean gorputz osora banatzen, sentitzen al duzu? Sentitu ezazu gorputza indarberritzen hasten zaizula! Baina eta, zer gertatu da sortu diren hondakinekin? Hondakinak bere bidean aurrera doaz, heste lodiaren hasieran daude orain, gorputzak ura eta gatz mineralak xurgatu ditu, eta hondakin solidoak, nora doaz hondakin horiek? Gorputzetik atera behar dira, baina noiz? Momentu hori noiz den zuk zeuk inork esan gabe noiz den jakingo duzu!

Hiztegia aberasten

Hiztegia aberasteko gaiari dagozkion bestelako esamolde eta lokuzioak:
BEGI(E)Z JAN- BEREHALA ANTZEMAN, IGARRI. Oso zaila zirudien arren, begiz jan zuen makina haren funtzionamendua.
JANDA EDUKI- Aipatu denaz gain beste aukerarik ez eduki.
JANALDI--- Jateari ematen diogun denbora.
EDANALDI—Edateari eskaintzen zaion denbora.
EDANEZIN---EDANGARRI – Edateko gai ez dena eta edan daitekeena.
JATUNA ETA EDATUNA: Jatea eta edatea atsegin duena.
MIZKINA EDO JAKANA: Gutxi jaten duena; janari askori muxin egiten diena.
MOKOFINA: Elikagai jakin eta sarritan preziatuak bakarrik jatean atsegin duena.
JANAURREKOA—Aperitiboa.
AZKENBURUKOAK- Postrea.
ZIZKA-MIZKAK: Pikatzekoak, aperipintxoak.

bitaminak/las vitaminas

Azterketak

Datorren asteartean, martxoaren 16an; Matematikako azterketa, izango duzue . Badakizue zer satzen den. Animo eta asko ikasi!
El próximo martes, día 16 de Marzo tendréisn examen de matemáticas. El examen es parecido al anterior. Animo y a estudiar.

San Bizente Jatetxea

Elikagaien gaia lantzen ari garela eta gure jatetxe propioa sortu dugu gure gelan. Goiko argazki aurkezpenean ikus dezakezue gure produktuen erakusketa.
Jateko gogoa ezta? Ba nahi duzuenean gerturatu zaitezte, giro polit batean bazkalduko duzue eta nahiko merke.

Ostiral honetan Txanela azterketa. Examen

Ostiral honetan, Martxoaren 12an, azterketa daukagu. Bertan landutako eskemak sartuko dira.
Gorputzeko aparatual eta elikadura.
Este viernes tenemos el examen de Txanela. Los esquemas que hemos preparado en clase. Las funciones de los órganos del cuerpo y los esquemas de la alimentación

ENDIBIA ENTSALADA

12 endibia erdi neurriko
4 koilarakada ozpin-olio
Gatza eta piperra

Endibia freskoak hautatu behar ditugu: alde bat utziko ditugu hosto muturrak zimel dituztenak eta trinko beteak ageri ez direnak. Zuztarra moztu eta hostoak banandu ahal izango ditugu, mamiaren bihotzeraino. Ur ugarian sartuko ditugu lehenik (ehea edo ozpina isuriko dugu ur horretan, tanta batzuk, barazkia ongi garbitzeko), eta ur garbian erabiliko ditugu ondoren. Kontu handiz xukatuko ditugu gero, zatar batez edo urazak zentrifugatzeko gailuan.
Entsalada-ontzian ipiniko ditugu endibia hosto garbiak; gatz-pipertu eta ozpin-olioaz garaztatuko ditugu ondoren. Iraulka eragin eta nahasi ondoan, hainbat minutuan utziko ditugu ongailu horretan bustitzen. Mahairako prest edukiko dugu orduan entsalada.

Ongailua aberastu nahi izanez gero, koilarakada batzuk ale-ziape edo jogurt natural erantsi ahal izango dizkiogu ozpin-olioari.

ARROZ BELTZA TXIPIROIEKIN

Kg erdi txipiroi, dadotan moztuak
Txipiroien tintak
8 koilarakada handi oliba olio birjina
2 tipulin handi, pikatuak
2 baratxuri ale, xehatuak
500 g arroz, ale biribilekoa
2 baso ardo zuri
1,3 l arrain-salda edo ur
Koilarakada handi bat gazta fresko, Filadelfia motakoa
Koilarakada handi bat gurin,
Koilarakada handi bat gazta birrindu, Idiazabal motakoa
Koilarakada handi bat esnegain, erdi harrotua

Uretan garbituko ditugu txipiroiak, barruko tripak atera eta tintak erretiratuz. Baso batean disolbatuko ditugu tintak, ur pixka batekin. Garroak eta hegalak garbitu eta, alea freskoa bada eta larrua badu, bere horretan utziko dugu. Dado txikitan moztuko dugu txipiroia, pazientzia handiz.
Kazola batean hiru koilarakada oliba olio erantsiko ditugu. Tipulina, baratxuria eta gatz pixka bat erantsi eta su ertainean edukiko dugu guztia 15 minutuan, kolorea hartzen utzi gabe. Bitartean, su bizian ipiniko ditugu padera batean beste hiru koilarakada oliba olio eta gorritu arte salteatuko dugu bertan txipiroia. Gatza eman diogu ondoren. Prest eduki orduko, sutan eztituriko barazkiekin batean ipiniko ditugu txipiroi dadoak eta arroza. Eragin eta eragin ariko gara etengabe kazola. Gatz pixka bat emango dugu tartean. Ardo zuria eta uretan deseginiko tintak erantsi eta ahitzen utziko ditugu, guztiz lehortu arte. Orduantxe hasiko gara salda edo ur beroa eransten, pixkana-pixkana, zurezko zaliari eragiteari utzi gabe. Ura eransten badiogu, itsaski-saldaz edo arrain-salda pastilla batez indartuko dugu zaporea. Pixkana-pixkana erantsiko dugu salda 17 minutuan zehar: hondoa beti heze egongo da eta arroza beti egosten, almidoia askatu eta itxura krematsua har dezan. Sei edo zazpi aldiz erantsi beharko dugu salda, su berean eta kazolari eraginez beti.
Bukatzeko gutxi falta dela edo salda bukatu zaigunean, sua itzali eta, zaliari eragiteari utzi gabe, gazta freskoa, gurina, gazta birrindua, gainerako oliba olioa eta esnegaina erantsiko ditugu. Kazolari azken ukituak eman eta krematsu-krematsu zerbitzatuko dugu arroza.

Garrantzitsua da ale biribileko arroza erabiltzea, eta lurrunduak edota ale luzekoak guztiz baztertzea, busti eta neke handia baitute egosten diren salda eta jakien mamia zurrupatzeko.

PATATAK ERRIOXAKO ERAN

6 patata eder zuritu eta kraskatuak
Porru txiki bat, xehatua
Piper berde bat, xehatua
Piper gorri erdi bat, xehatua
Tipula erdi bat, xehatua
Baratxuri-buru bat, garbitua
Kaiena punta bat
Bi piper txorizero
Txorizo fresko bat
Ura eta gatza

Kazola handi bat su eztira hurbildu, bota bertara porrua, piperrak, tipula, gatz zimiko bat, kaiena eta txorizoa puska loditan zatitua. Guztia minutu batez suberatzen utzi, hestebeteetatik urtuko den koipean bertan. Gero, bota gainera patata kaskatuak, piper txorizero uretan beratua eta bi zati egina, baratxuri-burua, eta gehitu nahiko ur, pataten gainetik hiru hazbeteraino iritsi arte. 40ren bat minutuz egosten eduki, patata samurtu eta puska batzuk hautsi izanaren ondorioz salda loditu arte. Une horretan baratxuri-burua eta txorizeroak atera, eta kendu mamia. Lau baratxuri aleen mamia berreskuratu. Sardexka batez eltzekoaren salda pixka bat, baratxuria eta piperra zanpatu eta gehitu patata egosiei. Gatza zuzendu, behar izanez gero, eta mahaira.

Gailetak

Gosaritarako bederatzi galleta aztertu ditugu: Betiko 'maria' galletak dira osasungarrienak. Konsumer eroski

Egunero gosaritan jateko, 'maria' era-koak dira egokienak, galleta 'gorrituak' eta beste batzuk baino gehiago: gantza osasungarriagoa dute, zuntz gehiago daukate eta kaloria gutxiago. Eta dastatze proban emaitza ona lortu dute.

Gosaria izaten da eguneko lehen otordua, eta garrantzi handikoa gertatzen da haur eta gazteentzat. Gosaririk egokienak esnea eduki behar luke, edo esnekiak, kaltzioa emateko; fruta eta zukuak, zuntza eta bitaminak emateko; eta laboreak, beren karbohidrato eta proteinekin.

Baina gauza bat da zer den gosaririk egokiena, eta beste bat, berriz, zer gosaltzen den gure etxeetan. Eta zer jaten dugu, bada, gosaritan? Galletak, nagusiki. Hori dela eta, gosaritarako 9 galleta aztertu ditu CONSUMER EROSKI-k laborategian: oinarrizkoak izan dira horietako bi (Petit, Río etxekoa, eta La Buena María, Fontanedarena), gorrituak lau (Marbú Dorada, Artiach etxekoa; La Buena María Ilustrada, Fontanedarena; María Oro, Cuétararena; eta Creme Tropical, Gullón etxekoa) eta beste hirurak bereziak (Marie Lu, Lu etxekoa; Chiquilín, Artiachena; eta Yayitas, hori ere Lu etxekoa).

Legeak dioenez, galleta horiek guztiak "maria erakoak dira, xigortuak eta trokelatuak", eta osagaien artean, irinak, azukreak eta gantz jangarriak izaten dituzte (bestelako gehigarriak ere bai batzuetan, produktua aberasteko), eta ore elastiko bat osatzen dute, glutenaren eraginez. Prentsa-sistemarekin mozten dituzte edo arrabola trokelatuarekin. Galleta gorrituei landare olioa ematen diete gainean labean eduki ondoren, eta berezien sailekoak, berriz, oinarrizkoetatik desberdinak izaten dira formaz, edo osagai bereziren bat edukitzen dute

(Marie Lu galletek, esaterako, arrautza daukate, eta Chiquilín-ek, arrautza, eztia eta kokoa). Yayita izenekoak ere gorrituak dira, landare olioz igurtzi baitituzte horiek ere. Guztietan merkeenak Rio etxeko Petit galletak izan dira (2,04 euro balio izan du kiloak) eta garestienak, berriz, Lu etxeko Marie Lu galletak (3,52 euro balio izan du kiloak). Oinarrizkoen saileko biak beste guztiak baino merkeagoak izan dira (2,04 eta 2,18 euro kiloak), eta berezien sailekoak atera dira garestien, 2,99 eta 3,52 euro artean kiloa. Gorrituen kiloak, berriz, 2,21 eta 3,01 euro artean balio izan du.

Galletak ala bestelakoak: 'sobaoak', magdalenak, kruasanak eta laboreak
Guk aztertu ditugun galletek ia ez dute urik izaten (% 1,5 eta 3 arteko hezetasuna eduki ohi dute), baina gantza bai dezente, nahiz eta kopurua aldatu egiten den mota batetik bestera (Rio etxeko Petit galletek % 10 dute gantza, eta Cuétara etxeko María Oro izenekoek, % 25); galletek zerbait badaukate, ordea, karbohidratoak dauzkate: batez beste, % 72, baina badira % 79 dauzkatenak ere. Proteinatan ez dira hain oparoak, baina badute zertxobait: produktuaren % 5,5-7 artean dabiltza. Eta zuntza ere aski gutxi daukate, besterik pentsa badaiteke ere: % 3,2 daukate Petit galletek (horiek eman dute gehien, eta gutxien, berriz, Artiach etxeko Marbú dorada izenekoek, % 1,1 baino ez).

Landare olioarekin egindako galletak osasungarriagoak dira landare gantzarekin egindakoak baino

Laborategiko azterketak erakutsi duenez, galleta horiei azukre ugari eransten diete: guk aztertu ditugun bederatzietatik hiruk % 19-20 artean eduki dute azukrea, eta guztien batez bestekoa % 17koa izan da. Galletak gozotzat jotzen dira, oro har, baina gatzik ere ez dute falta izan guk aztertu ditugunek: Marie Lu-k % 1,2 eduki du gatza, eta Chiquilin-ek % 0,3. Elikagai bat gaziegi jotzen da gatza % 1,5etik gora daukanean.
Elikadura-ezaugarri horiek edukita (hezetasun gutxi, karbohidrato asko eta gantz dezente), pentsatzekoa da kaloria ugari emango dituztela galletek. Eta halaxe da, izan ere: batez beste, 465 kaloria ematen dituzte ehun gramo bakoitzeko; oinarrizkoek zertxobait gutxiago (432 kal/100 g) eta gorrituek gehixeago (482 kal/100 g). Hori horrela dela jakinik, ez da komeni otordutik otordurako tartean galletak jatea. Hobe da gosaritarako uztea.


Gosaritan jateko izaten diren beste jaki batzuekin alderatuta ere, oinarrizko oasungarriak gertatzen dira maria galletak; sobao eta kruasanek, adibidez, gantz gehiago dute galleta horiek baino, eta gantz saturatu gehiago ere bai, eta haiek baino kaloria gehiago ematen dituzte. Magdalenekin, alderatuta, ordea, besterik gertatzen da: magdalenek gantz gehiago izan arren, gantz horien % 16 soilik dira saturatuak, eta maria galletek, aldiz, gantzen % 50 dituzte saturatuak; gatza ere askoz gutxiago daukate magdalenek, maria galletek baino. Beraz, elikadura-ikuspegitik, zertxobait hobeak dira magdalenak (alde nabarmen-nabarmenik ere ez dago, egia esan). Maria galletak eta gosaritako laboreak alderatuz, berriz, aldea handiagoa da (laboreen alde): gantz gutxiago dute laboreek (% 2 eta 6 artean), askoz zuntz gehiago (% 15 eta 25 artean), eta 365 kaloria soilik ematen dituzte ehun gramo bakoitzeko (maria galletak 430en inguruan dabiltza). Maria galleta oinarrizkoekin alderatu beharrean, beste bi motetako galletekin alderatuz gero, galletak ez dira geratzen leku onean: magdalenak osasungarriagoak dira, eta zer esanik ez laboreak. Bi galleta mota horiek kruasanen eta sobaoen pare dabil-tza elikadura-ezaugarrietan, eta ez dira oso komenigarriak eguneroko gosariak egiteko; galletek gantz gutxixeago dute, baina horien lipido-izaera ez da onena (saturatuak dituzte gantzen erdiak edo gehiago); gatza, azukrea, zuntza eta kaloriak, berriz, antzera dituzte.

3.gaiko aurkezpenak

Hemen dituzue egindako argazkien aurkezpena:


3. gaia landu dugu eta ikusi dugu nola bizi diren Amerika, Afrika, Asiako pertsonak. Ohiturak, zein ezberdinak diren, harritzekoa da.
Gelakideei lortutako informazioa kontatu diegu eta argazkietan ikusten dira azalpenak egindako momentuak.
Convertidos en profesores, en estos momentos se ve cómo explicamos la situación en la que viven en otros continentes.