sábado, 11 de junio de 2011
jueves, 19 de mayo de 2011
martes, 17 de mayo de 2011
sábado, 30 de abril de 2011
martes, 26 de abril de 2011
martes, 12 de abril de 2011
jueves, 7 de abril de 2011
Gure erronka
Dordokek osatutako irla.
Libiako kostaldean, egunero milaka dordokatako multzo bat uretan flotatzen ikus daiteke eguzkia eta arnasa hartzen. Beren oskolek benetako irla bat dirudite. Sandra Hochscheid ikerlariak aztertu ditu animalia hauek eta bitxiena da dordokei ez zaiela flotatzea gustatzen, itsas hondoan bizi dira beren bizitzaren %98an, eta arnasa hartzera igo behar dutenean multzoka egiten dute.
9.a
Buruko hilea azkarrago zahartzen da oinetako azazkalak baino.
Erloju atomiko superzehatz batek demostratu du gure gorputzeko atalak erritmo desberdinean zahartzen direla. Zenbat eta gorago egon grabitatearen presioa handiagoa da, eta ondorioz azkarrago zahartzen dira. Desberdintasuna izugarri txikia da, baina elektroien energia egoera aldaketak aztertuz demostratu dute hau.
8.a
Korrika egiteko zapatilen inguruko egiaztapen harrigarria.
Zapatilarik gabe korrika hobeto egiten dela demostratu du Harvard Unibertsitateko Daniel Lieberman ikerlariak. Berak dio zapatilek desberdin korrika egin arazten digutela, eta ondorioz lesioak sufritzeko arrisku handiagoa daukagula. Hau demostratzeko Keniara joan zen eta bertan 200 korrikalariri korrika egin arazi zien zapatilekin eta oin hutsik.
7.a
Nola irakatsi zure Robotari gezurrak esaten
2007an suitzar ikerlari batzuek aipatu zuten experientziarekin ikasten duten robotek gezurrak esateko ahalmena gara zezaketela. Aurten Atlantako Alan Wagner eta Ronald Arkinek bi robot jarri zituzten ezkutaketara jolasten eta konturatu ziren ezkutatuta zegoenak pista faltsuak uzten zizkiola bilatzaileari. Ikusi bideoa.
6.a
Arantzadun zakila duenak lortzen du neska
Intsektu askoren zakilek arantzak dituzte. Michael Polak eta Arash Rashed-ek frogatu dute arantzarik gabeko zakildun euliek ez dutela emearekin ugaltzea lortzen. Hau demostratzeko laser superzehatz baten bidez euli batzuei zakileko arantzak kendu dizkiete eta ikusi dute hauek kopulatu ondoren emeak arraren esperma kanporatu egiten dutela.
5.a
"Plater hegalariek" Lurraren aldaketa klimatikoa ekidin dezakete
Calgaryko Unibertsitateko David Keith zientzilariak frogatu du plater itxurako metalezko objetu txikiak estratosferan jarriko bagenitu eguzkiaren argiaren aurkako ispilu ezinhobeak izango liratekeela, eta berotasun gutxiago iritsiko zaigunez aldaketa klimatikoa ekidin dezaketela.
4.a
Zure txakurra pesimista da?
Txakurren izaeran jakituna den Emily Blackwell ingeles ikerlariak 24 txakurrekin hainbat froga egin ondoren zera ondorioztatu du; txakurren heren batek jarrera arazoak erakusten dituela jabeak etxean bakarrik uzten duenean, zaratak ateratzen ditu, pixa egiten du lurrean, telebistaren mandoa murtxikatzen du... Honen arrazoia zera da, txakur hauek izaeraz pesimistak direla.
3.a
Olio tanta bat gai da labirinto konplexuan biderik motzena bilatzeko.
Evanstoneko Unibertsitatean froga berezi bat egin dute. Laberinto konplexu bat sustantzia alkalinoz bete dute eta labirintoaren irteeran sustantzia azidoa jarri dute. Bartosz Grzybowskiren taldeak ikusi du olio tanta batek bide motzena aurkitzen duela irteerara iristeko.
2.a
Dantza mugimendu hauek "irresistibleak" dira
Mutilen dantza mugimenduak aztertu dituzte Newcastle-ko Northumbria Unibertsitatean. 30 mutil jarri dituzte diskoteka batean dantzan, 30 segunduz grabatu eta horietan oinarrituriko simulazio digitalak erakutsi dizkiete hainbat neskari. Neskek mugimendurik erakargarrienak aukeratu dituzte eta baita torpeenak zeintzuk diren erabaki ere. Ikusi bideoak.
1.a
Gure unibertsoa zizare zulo batean bizi al da?
Gurea baino askoz handiagoa zen unibertso batean izar erraldoi batek eztanda egin zuen. Hain handia zen izarra eztanda horren ondorioz zizare zulo bat sortu zela eta bertan "jaio" zen gure unibertsoa. Hala dio Indianako Unibertsitateko Nikodem Poplawski zientzilariak. Honek bakarrik azal omen dezake grabitatearen izaera eta unibertsoa handitzen ari den teoria.
Dordokek osatutako irla.
Libiako kostaldean, egunero milaka dordokatako multzo bat uretan flotatzen ikus daiteke eguzkia eta arnasa hartzen. Beren oskolek benetako irla bat dirudite. Sandra Hochscheid ikerlariak aztertu ditu animalia hauek eta bitxiena da dordokei ez zaiela flotatzea gustatzen, itsas hondoan bizi dira beren bizitzaren %98an, eta arnasa hartzera igo behar dutenean multzoka egiten dute.
9.a
Buruko hilea azkarrago zahartzen da oinetako azazkalak baino.
Erloju atomiko superzehatz batek demostratu du gure gorputzeko atalak erritmo desberdinean zahartzen direla. Zenbat eta gorago egon grabitatearen presioa handiagoa da, eta ondorioz azkarrago zahartzen dira. Desberdintasuna izugarri txikia da, baina elektroien energia egoera aldaketak aztertuz demostratu dute hau.
8.a
Korrika egiteko zapatilen inguruko egiaztapen harrigarria.
Zapatilarik gabe korrika hobeto egiten dela demostratu du Harvard Unibertsitateko Daniel Lieberman ikerlariak. Berak dio zapatilek desberdin korrika egin arazten digutela, eta ondorioz lesioak sufritzeko arrisku handiagoa daukagula. Hau demostratzeko Keniara joan zen eta bertan 200 korrikalariri korrika egin arazi zien zapatilekin eta oin hutsik.
7.a
Nola irakatsi zure Robotari gezurrak esaten
2007an suitzar ikerlari batzuek aipatu zuten experientziarekin ikasten duten robotek gezurrak esateko ahalmena gara zezaketela. Aurten Atlantako Alan Wagner eta Ronald Arkinek bi robot jarri zituzten ezkutaketara jolasten eta konturatu ziren ezkutatuta zegoenak pista faltsuak uzten zizkiola bilatzaileari. Ikusi bideoa.
6.a
Arantzadun zakila duenak lortzen du neska
Intsektu askoren zakilek arantzak dituzte. Michael Polak eta Arash Rashed-ek frogatu dute arantzarik gabeko zakildun euliek ez dutela emearekin ugaltzea lortzen. Hau demostratzeko laser superzehatz baten bidez euli batzuei zakileko arantzak kendu dizkiete eta ikusi dute hauek kopulatu ondoren emeak arraren esperma kanporatu egiten dutela.
5.a
"Plater hegalariek" Lurraren aldaketa klimatikoa ekidin dezakete
Calgaryko Unibertsitateko David Keith zientzilariak frogatu du plater itxurako metalezko objetu txikiak estratosferan jarriko bagenitu eguzkiaren argiaren aurkako ispilu ezinhobeak izango liratekeela, eta berotasun gutxiago iritsiko zaigunez aldaketa klimatikoa ekidin dezaketela.
4.a
Zure txakurra pesimista da?
Txakurren izaeran jakituna den Emily Blackwell ingeles ikerlariak 24 txakurrekin hainbat froga egin ondoren zera ondorioztatu du; txakurren heren batek jarrera arazoak erakusten dituela jabeak etxean bakarrik uzten duenean, zaratak ateratzen ditu, pixa egiten du lurrean, telebistaren mandoa murtxikatzen du... Honen arrazoia zera da, txakur hauek izaeraz pesimistak direla.
3.a
Olio tanta bat gai da labirinto konplexuan biderik motzena bilatzeko.
Evanstoneko Unibertsitatean froga berezi bat egin dute. Laberinto konplexu bat sustantzia alkalinoz bete dute eta labirintoaren irteeran sustantzia azidoa jarri dute. Bartosz Grzybowskiren taldeak ikusi du olio tanta batek bide motzena aurkitzen duela irteerara iristeko.
2.a
Dantza mugimendu hauek "irresistibleak" dira
Mutilen dantza mugimenduak aztertu dituzte Newcastle-ko Northumbria Unibertsitatean. 30 mutil jarri dituzte diskoteka batean dantzan, 30 segunduz grabatu eta horietan oinarrituriko simulazio digitalak erakutsi dizkiete hainbat neskari. Neskek mugimendurik erakargarrienak aukeratu dituzte eta baita torpeenak zeintzuk diren erabaki ere. Ikusi bideoak.
1.a
Gure unibertsoa zizare zulo batean bizi al da?
Gurea baino askoz handiagoa zen unibertso batean izar erraldoi batek eztanda egin zuen. Hain handia zen izarra eztanda horren ondorioz zizare zulo bat sortu zela eta bertan "jaio" zen gure unibertsoa. Hala dio Indianako Unibertsitateko Nikodem Poplawski zientzilariak. Honek bakarrik azal omen dezake grabitatearen izaera eta unibertsoa handitzen ari den teoria.
Berria
Berria: Arabar Errioxa zebra muskuiluarekin borrokan
Arabar Errioxak Ebro ibaiaren inguruan dituen ur araztegiak berritzeari ekin dio, jadanik kalteak sortzen ari den zebra muskuiluari (Dreissena polymorpha) aurre egiteko. Berriztu duten lehenengo araztegia Oiongoa izan da. 50 mikratako zabalera duten iragazkiak ipini dituzte. Gaur bertan, martxoaren 10.ean, inauguratu dute iragaztegi berria (ikus irudia). Hurrengo asteetan irekiko dira Mainueta eta Lapueblako araztegiak ere.
martes, 5 de abril de 2011
viernes, 1 de abril de 2011
martes, 29 de marzo de 2011
lunes, 21 de marzo de 2011
jueves, 10 de marzo de 2011
Etxerako lanak egun hauetarako
Txanela: hitz magikoen bitartez azaldu behar duzue asmakizunen testua.
Gaztelania: publirreportaje bukatu, ulermen testuak irakurri eta galdetrak erantzun., hiztegia, esaldiak eta ERRONKA.
Txanela: lan koadernoa 42, 43,44
Irakurgaiak: laburpena
Gaztelania: publirreportaje bukatu, ulermen testuak irakurri eta galdetrak erantzun., hiztegia, esaldiak eta ERRONKA.
Txanela: lan koadernoa 42, 43,44
Irakurgaiak: laburpena
lunes, 21 de febrero de 2011
Amolasmates
Aurten Arabako 1. Olinpiada Matematikoan parte hartuko dugu eta horretan trebatzeko asko praktikatu behar dugu.
amolasmates enlazea oso interesgarria da, bisitatu eta jolastu, ez zara aspertuko.
usa el coco
amolasmates enlazea oso interesgarria da, bisitatu eta jolastu, ez zara aspertuko.
usa el coco
lunes, 14 de febrero de 2011
jueves, 10 de febrero de 2011
Zotinka
Hip, hip hip zotina
2009/04/08 Ana Galarraga
Askotan izaten duzu zotina? Eta gustuko duzu, edo, alderantziz, nazkatu egiten zaitu? Baduzu trikimailuren bat zotina gelditzeko? Eta, azkenik, badakizu zergatik sortzen den zotina?gorputza barrutik
Nik ere ez nekien, baina aurrekoan azaldu zidan lagun batek, medikua bera. Esan zidanez, zotina urdaila lanean ari denean bakarrik sortzen da.
Urdaila eta diafragma oso gertu daude. Hain zuzen, urdaila diafragmaren azpian dago, eta diafragma birikak airez betetzeko eta husteko erabiltzen dugun muskulua da. Hala, birikak airez betetzean diafragma uzkurtu egiten da, eta birikak hustean, berriz, zabaldu.
Ezusteko handi bat hartzea ona omen da zotina kentzeko.Orduan, egoera normalean, arnas erritmoa erregularra da. Baina digestio-garaian urdaila gehiegi mugitzen bada, diafragmak kolpeak jasotzen ditu eta, kolpeen ondorioz, kontrolik gabe uzkurtu edo zabaltzen da, eta airea kolpeka ateratzen da biriketatik.
Horixe da zotina: biriketatik nahi gabe kanporatzen dugun airea. Zotinaren maiztasuna pertsona bakoitzaren eta urdailaren jardueraren araberakoa da, baina minutuko 2tik 60ra zotin egin ditzakegu, eta, normalean, ez du luze irauten. Hala ere, zenbait kasutan zotina kroniko bihur daiteke eta, orduan, lo egiteko arazo handiak sor daitezke. Hori bai marka!
erremedioak
Mina kentzeko barraskiloen pozoia
2002/07/22 Elhuyar
Koralen artean bizi diren itsas barraskilo batzuek pozoia erabiltzen dute arrainak harrapatzeko. Gertu dituzten arrainei hozka egiten dienean sartzen dion pozoiak arraina paralizatzeko gaitasuna du. Horrela, arrainek ezin dute ihes egin, eta barraskiloak erraz-erraz jan ditzake.
Orain, Australiako zientzialari-talde batek pozoia gizakietan erabili daitekeela aurkitu dute: kantitate txikitan erabiliz gero, gaixo dagoen pertsonari mina kentzeko balioko duela dirudi.
Eta, nola funtzionatzen du pozoiak?
Pozoiak neuronen artean hesi bat eratzen du seinalerik bidali ez dezaten.Neuronak nerbio-zelulak dira. Min hartzen dugun bakoitzean, gorputzean ditugun neuronek seinaleak bidaltzen dituzte etengabe garunera. Seinale horiek garunari mina non dugun esaten diote.
Pozoiak neurona artean hesia eratzen badu, neuronek ezin dute seinalerik bidali, eta garunak ez daki gorputzean minik dagoen edo ez. Beraz, pozoiarekin egindako botika hartu duen pertsonak ez du minik sentituko.
Botika berria denbora luzez gaixorik dagoen jendearentzat egokia izango dela diote zientzialariek. Baina oraindik arratoiekin bakarrik egin dituzte probak, beraz, denbora gehiago pasatu beharko da gizakiekin probatu ahal izateko.
2002/07/22 Elhuyar
Koralen artean bizi diren itsas barraskilo batzuek pozoia erabiltzen dute arrainak harrapatzeko. Gertu dituzten arrainei hozka egiten dienean sartzen dion pozoiak arraina paralizatzeko gaitasuna du. Horrela, arrainek ezin dute ihes egin, eta barraskiloak erraz-erraz jan ditzake.
Orain, Australiako zientzialari-talde batek pozoia gizakietan erabili daitekeela aurkitu dute: kantitate txikitan erabiliz gero, gaixo dagoen pertsonari mina kentzeko balioko duela dirudi.
Eta, nola funtzionatzen du pozoiak?
Pozoiak neuronen artean hesi bat eratzen du seinalerik bidali ez dezaten.Neuronak nerbio-zelulak dira. Min hartzen dugun bakoitzean, gorputzean ditugun neuronek seinaleak bidaltzen dituzte etengabe garunera. Seinale horiek garunari mina non dugun esaten diote.
Pozoiak neurona artean hesia eratzen badu, neuronek ezin dute seinalerik bidali, eta garunak ez daki gorputzean minik dagoen edo ez. Beraz, pozoiarekin egindako botika hartu duen pertsonak ez du minik sentituko.
Botika berria denbora luzez gaixorik dagoen jendearentzat egokia izango dela diote zientzialariek. Baina oraindik arratoiekin bakarrik egin dituzte probak, beraz, denbora gehiago pasatu beharko da gizakiekin probatu ahal izateko.
lunes, 7 de febrero de 2011
Nerbio sistema
Nerbio-sistemaren funtzionamendua erakusten duen animazioa jarri dugu. Bertan informazio ugari ematen da, osagaiei buruz, kokapenari buruz, prozesuei buruz. Animazioa eta azalpenak arreta handiz ikusi eta gero galderak erantzun ditzakezue.
NERBIO SISTEMA
El organo del traje gris
GALDERAK
jueves, 3 de febrero de 2011
miércoles, 2 de febrero de 2011
martes, 1 de febrero de 2011
jueves, 20 de enero de 2011
miércoles, 19 de enero de 2011
lunes, 17 de enero de 2011
Doministecum
Zenbaitetan aire-jaurtiketa zaratatsuak egiten ditugu: usinak. Zergatik esaten ote diogu usinari doministiku? Irakurgaietan aurki dezakegu galdera horren erantzuna.
espirometroa
Esperientzia: espirometroa
Materiala: Liburua,18 . or.
Talde handian egin badaiteke ere, hobe izango da talde txiki bakoitzak bere “espirometroa” eraikitzea. Kontuan izan botila handia beharko duzuela, 5 litrokoa izan daiteke neurri egokia.
Edukiera konparatzerakoan gogoan izan guztiek ez dutela berdina edukiko, beraz zaindu elkarrekiko errespetua. Bestalde, putz egiteko moduaren arabera edukiera datuak ere alda daitezkeela jakin dezatela eta tarte bat utziaz bitan edo hirutan errepika dezatela putz egitea.
Adierazi baita ere, arnasa egoki hartzen eta botatzen landuaz hobetu daitekeen praktika dela eta berehala izango dutela horretan saiatzeko aukera.
arnaskeratekin esperimentatzen
Arnasketarekin esperimentatzen
Hiru esperimentu egingo ditugu jarduera honetan:
- arnasa hartzean egiten ditugun mugimenduei buruzkoa,
- arnasketak toraxean duen eraginari buruzkoa
- botatzen dugun arnasa neurtzeari buruzkoa
Arnas-aparatua eta arnasketa
12.-
Arnas aparatuaren osagaiak zein diren eta arnasketa-prozesua bera nola gertatzen den erakusten duen ikus-entzunezko animazioa ikusiko dugu. Ikusi eta gero, hainbat galderari erantzungo diegu. Ahalik eta ongien erantzuten saiatuko gara, gero, arnasketa-prozesua nola gertatzen den idatzi beharko dugu-eta, koadernoan.
 Arnasketa (Leiho berrian zabaldu) |
|---|
| Arnas-aparatua eta arnasketa prozesua erakusten duen animazioa |
 Galderak (Webgunea ireki) |
| Ikusi berri dugun arnas-aparatuaren animazioari buruzko galderak |
Autotrofoa- Heterotrofoa
Autotrofo eta heterotrofo hitzen esanahia berriz ekarriko dugu gogora hiztegi bilaketa eginez.
Leonardo da >Vinci
- Zer adierazi nahi du “Eta honela bizitzen gara… izenburuak? Zer erlazio du aurretik landutako unitateekin? Ekar ezazue gogora “Izarren hautsa “ abestia.
- Bosgarren mailan ere izenburu berdinarekin egin zenuten topo. Zer ikasi edo landu zenuten izenburu horren pean?
- Irudia ezaguna al duzu? Zein artistarena da?
- Zein erlazio dago irudiaren eta izenburuaren artean?
- Zeri buruzkoa uste duzu izango dela unitate hau? Zer harreman eduki dezake irudiak zure ustez jorratuko dugun gaiarekin? Justifikatu zure erantzuna.
Oraingoan, oso ezaguna den Leonardo da Vinci-ren Vitruvioko gizona marrazkia erabili dugu azalean jartzeko. Leonardok, beste gauza askoren artean, giza anatomiaren behaketa eta ikerketa lan ikaragarriak egin zituen.
| Leonardo di Ser Piero da Vinci (Anchiano, Italia, 1452ko apirilaren 15a – castillo de Clos-Lucé, Frantzia, 1519ko maiatzaren 2a). Errenazimenduko gizon handia, arkitekto, eskultore, margolari, asmatzaile eta ingeniaria izan zen. Garai guztietako margolaririk handientzat onartua eta baita ziurrenik historiako talentu aniztasun eta handienetakoa izan duen pertsona bezala. |
Balia ezazue aukera hau, Leonardo da Vinci-ren bizitza eta lana arakatzeko, gelara liburuak eta ilustrazioak ekarriaz, behatuz, bere garairako zuen ikuspegia eta talentua baloratuz… Errenazimentua ere izan daiteke mintzagai. Gogorarazi ikasleei 2. mailako BOGA-BOGA unitatean Erdi Aroko garai ilunen ostean, Errenazimendu garaian nola hainbat eta hainbat deskubrimendu izan ziren, itsaso-bidaia handiak (Elkano…). Era horretan gure ikasleak historiaren pertsonaia handi honen izpiritua eta obra zertxobait ezagutuz, gizakion imaginario kolektiboaren altxorraren zati bat baloratuko dute.
jueves, 13 de enero de 2011
Suscribirse a:
Entradas (Atom)